Süt imalatı, hem hayvancılık piyasasında kendi başına bir iş alanıdır ve mühim bir ekonomik kaynaktır, hem de bir ülkede yaşayan insanlara mühim bir besin kaynağının sunulması bakımından stratejik bir ehemmiyete sahiptir. İneklere sağım uygulanması ise süt imalatının temelini meydana getirmektedir. Uygun, bilimsel ve temiz koşullarda gerçekleştirilmesi gerekli olan sağım uygulaması, insanların sağlığı ve inek bakımı yönünden son derece mühimdir.
İneklerden süt elde edilirken temizlik son derece mühim bir faktördür. Genel olarak ineğin süt meme salgı bezleri sağlıklıdır ve mikrop mevcut değildir. Süte mikrop geçmesi sağım esnasında ya da sağım ardından ortaya çıkmaktadır. Mikropların süte karışmasına engel olmak imkan dahilinde olmamak ile beraber, inek sağım aşamasında temizlik ve sağım kurallarına uyum sağlayarak mikrop miktarı 20.000 adet/ml seviyesinin altında olması sağlanabilir.
Sağım gerçekleştirilen ineğin sağlığının yerinde olması, sağım ve temizlik kurallarının dışına çıkılmaması, standartlar ile uyumlu süt imalatı yapmak için olmazsa olmaz adımlardır.
İnek sağım aşamasında uyulması gereken üç ana kural mevcuttur.
İnek sağımı esnasında yüksek verime sahip, arzu edilen kalitede süt imalatı yapmak için bazı hususlar konusunda özenli olunmalıdır.
- İnek Sağımı Gerçekleştirilecek Mekanın, Makinenin Hijyeni ve Bakımı
Sağım gerçekleştirilecek makinenin bakım ve hijyeni, iyi ve standartlara uyum gösteren bir süt imalatı için kesinlikle olması gereken bir unsurdur. Sağım aleti, her sağım işlemi ardından alkali, haftada bir kez ise asidik temizleyici ürünler ile yıkanmalı ve arındırılmalıdır. Bakım ve hijyeni doğru bir şekilde yerine getirilmeyen aletlerde özel fırçalardan faydalanılarak gereken uygulamalar yerine getirilmelidir. Aletin değiştirilmesi gerekli olan bölümleri, belirtilen kullanım süresi içinde kesinlikle değiştirilmesi gerekmektedir. Sağım işlemine başlamadan evvel memelikler ve sağım kovasının su ile temizlenmesi gerekir. Sağım işlemi esnasında bir ineğin sağımından diğerine geçiş yaparken dezenfektan ve durulama uygulaması yerine getirilebilir. Böylece ineklerden birbirlerine herhangi bir olumsuzluğun geçmesine engel olunur.
- İneğin Sağımı Esnasında Memenin Kontrolü ve Sağım İşlemi Temizliği
Kaliteli bir süt imalatı için temizlik ve hayvan bakımı mühimdir. Mikrop oranı yüksek bir süt hem düşük bir kaliteye sahip olacak hem de sütün işlem görmesi aşamasında problemlere neden olacaktır. İneğin sütünün sağımı öncesi meme başları şayet fazla kirliyse temizlenebilir. Ancak meme başları çok fazla kirli değil ise yıkanmasına gerek yoktur. Meme başlarının temizlenmesi için sağım yapılacak başlıklarının takılmasından evvel meme başları bir dezenfektan içerisine batırılmalıdır. Meme başı kirlerden arındırıldığında, sağımdan evvel kullanılan solüsyonlar yarım dakika içinde mikropları öldürmektedir. Dezenfektana batırılan meme başlarında yer alan kirler yumuşamaya başlar ve silindiği taktirde memeler kirlerden temizlenir. Böylelikle sütün içine girecek mikrop oranı da düşmektedir. Bu uygulama ayrıca meme başlarını uyararak sütün yukarıdan aşağıya doğru gelmesine de yardım eder. Temizlenen meme başları sağım yapılmadan evvel kesinlikle kurutulmalıdır.
- İneğin Sağıma Hazırlanması ve İnek Sağımı
İneğin sütü sağılmaya başlanmadan evvel hem ineğin hem de sağım yapacak kişinin hazır hale gelmesi gerekir. Sağım temizliği ve sütün kalitesi ayrıca sağım işlemini gerçekleştirecek insanla da yakinen ilişkili bir durumdur. Sağım yapacak kişi, uygulamadan önce ve esnasında bilhassa el temizliğine dikkat etmelidir.
İnek sağım uygulaması evvelinde sağım alanındaki stres etkenleri yok edilmelidir. Stres etkenleri sütün aşağı inmesini kötü yönde etkilemektedir. Sağım alanlarında bulunan inekler üstünde stres meydana getiren başlıca etkenler;
- Mekanda yer alan sinekler,
- Sağım alanındaki zeminin kaygan bir yapıya sahip olması,
- Sağım alanında yeteri kadar havalandırmanın bulunmaması,
- Sağım alanına ineklerin çok yüksek sayıda gruplar şeklinde getirilmesi.
Sağım işleminden evvel her memeden 3 ila 4 sıkım ön sütün sağılması son derece faydalı bir uygulamadır. Bu şekilde yeni klinik mastitis rahat bir şekilde tespit edilebilir. İhtimal dahilinde olan mastitis erken aşamada fark edilebilir. Ayriyeten bu işlem sütün indirilmesi için ihtiyaç duyulan uyarının yapılmasına da yardım eder. Bu uygulanma, memelerin temizlenmesi ve kurulanması uygulamasından evvel gerçekleştirilmelidir. Memenin temizlenmesinin ardından bu işlemin etkisinin düştüğü akıllardan çıkarılmamalıdır.
İneklerin sağımına başlamak için sütün indirilmesinin ardından en kısa zaman içinde meme başlıkları yerleştirilmeli ve sağım uygulaması gerçekleştirilmelidir. Sağım aşamasında dikkatli olunması gereken hususlar;
- Sağım başlıklarının memeye uygun bir şekilde takıldığı konusunda net olunmalıdır.
- Sağım aletinde otomatik düğme bulunmuyor ise sağım başlıkları alınmadan evvel kapatılması gerekmektedir.