Oğlak ve kuzu ölümleri yaşadığımız ülkenin en mühim sorunlarından biridir. Büyük zararlara yol açtığı bilinmektedir.
Ölümlere neden olan rahatsızlıkları düşündüğümüzde problemin ne kadar büyük olduğu daha iyi fark edilecektir. Bu rahatsızlıklar içerisinde direkt veya dolaylı olarak oğlak ve kuzu ölümlerine neden olabilecek 27 farklı sorun sayılabilmektedir.
Oğlak ve kuzu ölümlerinin başlıca nedenlerinden biri bruselloz’dur. Sürüdeki hayvanları ve sahibini zor duruma sokan, yavru attıran, yetiştiricilere de geçebilen tehlike arz eden bir rahatsızlıktır. Atıkların tahlil olması gerekmektedir. Asıl nedeninin bulunması mühimdir. Bunun sebebi; her yavru atma bruselloz belirtisi olmamaktadır. Hayvancılık, gıda ve tarım Bakanlığının emirlerine göre göze damlatmak sureti ile, üç aylıktan büyük bütün yaştaki keçi ve koyunlar aşılanmaktadır. Bağışıklığın kazanılması için tek doz aşı yeterli olacaktır.
Bruselloz'dan farklı yavru atmaya sebep olan rahatsızlıklar da vardır. Bunların içerisinde Koksiealla ve klamidya enfeksiyonlarını saymak mümkündür. Bu rahatsızlıklar da kişilere geçebilir, yani zoonoz rahatsızlıklardır. Laboratuvar tahliliyle kesin tanı konmaktadır. Koksiellozis rahatsızlığının kişilerde karşılaşılan formuna Q humması ismi verilmektedir.
Bütün yavru atma vakasını bruselloz olduğunu sanmamak ve uygun önlemleri almak için atıkları kesinlikle laboratuvara göndermek gerekmektedir. Klamidya ve Koksiealla enfeksiyonları için en doğru muhafaza olma yolu aşılamadır. Antibiyotik tedavisiyle netice alınabilmektedir.
Vibriosis ya da öteki ismi ile Kamfilobakter fetus enfeksiyonu yavru atmaya neden olmaktadır. Aşılama en doğru koruyucu metottur. Antibiyotiklerle tedavi etmek mümkün olmaktadır. Listeriosis yavru atmaya sebep olan bir rahatsızlıktır. Kişilere de geçebilir. Bulgular ile tanıya gitmek de doğru bir yöntem değildir. Laboratuvar da tahlil etmek gerekir. Bozuk silajlar ile beslenmenin neticesinde meydana gelebilir. İlk yapılması gereken silajın verilmemesidir.
Kolibasilloz ya da Septisemi adı verdiğimiz rahatsızlık çok büyük ölümlere neden olan, yeni dünyaya gelmiş oğlak ve kuzuların ani kayıpları ile neticelenen bir rahatsızlıktır. Bu durumun çözümü doğumun gerçekleşmesine 30 gün kala hamilelerin aşılanması ve doğumu izleyen en kısa zamanda yavrulara antiserum takviyesi yapılmasıdır. Teke veya koç katımı belli bir süreye yayılan zamanlarda doğumun ardından yavrulara antiserum takviyesi yapılması korumayı garantilemek için faydalı bir işlemdir.
Kuzuların enterotoksemisi, öteki ismi ile C tipi Klostridyum perfringes enteroksemisi, 2-5 günlük yavrularda ani kayıplara sebep olan bir rahatsızlıktır. Yeni dünyaya gelenlerde pankreas henüz tripsin enzimi salgılamadığından dolayı, Klostridyum perfringes tip C tarafından salgılanmış olan betatoksin tahrip edilemez ve yavruları ani bir şekilde öldürür.
Yaşları daha büyük olanlardaysa böyle bir problem olmadığı gibi, Klostridyum perfringesin başka tipleri içinde bir problem oluşturmamaktadır. Bu sorun, Klostridyum perfringens tip C için söz konusu bile değildir. Çözümü aşılama yapılmasıdır.
Koksidiosis ve Kriptosporidiosis rahatsızlıkları da ölüme ve ishale neden olan rahatsızlıklar arasında olup, temel koruma metodu kuru ve temiz ortamların olması gerekmektedir. Tedavi metotları denenebilir. Fakat; tedavi ihtimali olmadan yavrular kaybedilebilir. Tüm gözler yavruların üstünde olmalı ve erken müdahale yapılması gerekir.
Sarılık, leptospiroz ve kan işeme ile meydana çıkmaktadır. Yavru atma nedenidir. Öldürebilir ve bu hastalık insanlara bulaşabilir. Tedavi ihtimali vardır. Fakat; tedavi etmek yalnızca belirtileri gidermeye yaramaktadır. Bu hastalığı atlatan hayvan idrarı ile rahatsızlığı yaymaya devam edeceğinden dolayı, en akılcı metot aşılama yapılmasıdır.
Ektima, dudak kenarında yaralarla meydana gelen bir virüs faktörlü rahatsızlıktır. Yemi tüketmeye engel olarak yavruların ölümüne sebebiyet verir. Bulaşma riski çok fazladır. Tek çözümü aşılamadır. Başka bir faktörlü rahatsızlık, çiçek rahatsızlığıdır. Vücudun tüy olmayan kısımlarında kabartılar ile kendisini göstermektedir. Çabuk yayılan, öldürebilen bir rahatsızlıktır. Aşılamanın haricinde bir çaresi bulunmamaktadır.
E vitamini ve selenyum eksikliği ile meydana gelen Beyaz Kas rahatsızlığı da, yavru ölümlerine sebep olmaktadır. Tükettikleri yemlere E vitamini ve selenyum katılması veya enjeksiyon biçiminde bunların verilmesi koruma için yeterli olacaktır.
Hamilelik Toksemisi, birden fazla yavru yapan cinslerde, hamileliğin son evresinde meydana gelen bir metabolik rahatsızlıktır. Yavruların olduğu gibi, annenin de ölümüne sebebiyet vermektedir. Annenin hamilelik sonuna doğru yavrusunu besleyecek enerjisi olmaması nedeni ile meydana gelen bu rahatsızlığın alınacak tek önlemi enerji takviyesidir. Hamileliğin son evresinde enerji takviyesi olarak verilen yem katkılarıyla ölümlerin önüne geçilir.
Zatürre, pasteurelloz ya da pasteurellosis olarak bilinen rahatsızlıksa, sık solunum ve öksürükle ortaya çıkan, yavru ölümlerine neden olan bir rahatsızlıktır. Antibiyotik tedavi ihtimali vardır. En tesirli korunma yöntemi ise aşılamadır. Ayriyeten, hasta olan yavrular annelerini emerken memeye pasteurella mikrobunu geçirmeleri neticesinde meme yangısının meydana gelmesi de rahatsızlığın başka bir zararı olarak bilinmektedir.
Oğlak ve kuzu ölümlerine neden olabilecek rahatsızlıklardan ayak çürüğü, koyun pseudotüberkülozu, şap, yanıkara, şarbon, ufak ruminantların vebası, keçi ciğer ağrısı, kuzu dizanterisi, enfeksiyöz nekrotik hepatit gibi rahatsızlıkları da saymak mümkündür.
Bu hastalıklara dış ve iç parazitlerden ötürü meydana gelebilecek ölümleri de ekleyebiliriz.
Rahatsızlıkların tedaviye ihtiyaç duymayacak biçimde aşılama ya da başka koruyucu hekimlik yöntemleriyle önüne geçilmesi en uygunudur. Aşılar kesinlikle prospektüsünde yazıldığı biçimde uygulanması gerekir. Bu hususta en yakın veterinerden destek alınmalı ve daha önceden söylediğimiz şekilde laboratuvar muayenesi de istenmelidir.